UZAYIN AKLA ZİYAN BÜYÜKLÜĞÜ
İlk resmimizde Dünya (Earth), Mars, Merkür, Plüton ve Venüs ile karşılaştırılmış. Venüs ile büyüklükleri yakın ama diğer üç gezegen bu ikisinden oldukça küçükler.
Güneş sistemimizin kalan gezegenleri ise bu gruba nazaran devasa boyutlardalar. Burada misket büyüklüğünde gördüğünüz Dünya(Earth)’nın çapı kutuplarda 12756.1 km.’dir. Çevresi ise 40075.16 km. Jüpiterin çapı ise 142 984 km’dir. Yani dünyanın çapının 11,2 katı. Yüzey alanı ise dünya yüzey alanının 120 katıdır. Jüpiter güneş sisteminin en büyük gezegeni.
Güneş sisteminin en küçük gezegeni aynı zamanda Güneş’ e en uzak gezegen. Bu arada biz her ne kadar eski alışkanlıkla kendisine gezegen desek de, gezegen mi, değil mi tartışmaları hala süren bu küçücük (bizim ay dedenin 1/6’sı kadar bir şey) gök cisminin güneşe uzaklığı 5,9 milyar km. Yani güneşimizin çevresinde dönüşünü tamamladığı bir Plüton yılı, 248 dünya yılı sürüyor. Peki ışık hızıyla (300.000 km/saniye) bu uzaklık ne kadar sürede alınır ki? Yani Plüton’dan kalkıp, saniyede üç yüz bin km. süratle güneşe doğru yol alan bir uzay yolcusu Güneş’e ne kadar sürede varır.
5,5 saat. Hiçbir şey. Işık hızıyla mesafeler ne kadar da kısa dürüyor değil mi? Oysa dünyanın güneşe uzaklığı sadece 152 milyon km. Dünyadan güneşe aynı hızla 8-9 dakikada gidebiliyoruz. Demek ki, ışık hızıyla giden bir gemi yaptığımız anda güneş sistemi içinde, Ankara’dan İstanbul’a otobandan gider gibi gezeceğiz.
Bu da güneşimizin büyüklüğünü gösteren resim. Hadi bakalım. Jüpiter’ e bakar mısınız? Güneşin çapı 1,5 milyon km. dir. Dünyanın çapının 109 katı yani. Güneşten çıkan bir ışın, dünyaya 8 dakikada, Plüton’a 5,5 saatte varır. Yani Allah geçinden versin, mesela kıyamet kopsa, güneş patlasa bizim 8 dakika, Plüton’un 5,5 saat sonra haberi olur.
Bu resimde Plüton yok. Uzay çevrelerinin bir kısmı Plüton'u gezegen saymıyor. Konu tartışmalı.
Bildiğiniz gibi, bizim güneşimiz kendisi gibi, büyüklü küçüklü 250 milyar kadar (dikkat edin bu rakama) daha güneşin olduğu, Samanyolu galaksisinde yer alır.
Işık yılı nedir?
Işık hızı ile bir yılda alabileceğimiz yola ışık yılı denir. Ya da, ışığın boşlukta bir yılda alabileceği mesafeye denir. Yani, 300 000 km* 60 saniye*60 dakika*24saat*365 gün.
Bu da yaklaşık 9,460.530 x 10¹² km. yapıyor. Yani dokuzmilyon dörtyüzaltmışbin yanına 12 tane daha sıfır atıyorsunuz.
Bizim güneşimize çok yakın (komşu kapısı diyebiliriz) Sirius yıldızına ışık hızı ile giden gemimize binerek, hemen gidebiliriz. Bizim güneşimize yaklaşık 8,47 ışık yılı mesafededir. Yani sekiz buçuk yılda bizim güneşten Sirius’a gidilebilir.
Sirius bizim güneşimizin iki katı büyüklükte olup, bizim güneşimizden 25 kez daha parlaktır. Yani bizim güneşimiz 100 watt’lık bir ampül olsa, Sirius’ta 2500 watt’lık bir spor salonu aydınlatması olabilirdi. Bununla beraber, Sirius’un aydınlatma gücü Canopus ve Rigel gibi daha parlak yıldızların yanında hikaye kalır.
Arcturus ise bizim güneşimizden sadece 37 ışık yılı uzaklıkta olan bir kızıl dev. Çapı bizim güneşimizden 20 kat fazla. 180 kat daha fazla enerji yayıyor.
Gökyüzündeki en parlak 15. yıldız olan Antares’in aydınlatma gücü ise bizim güneşimizden 10 000 kat (offfff!) daha fazladır. Bu Antares’ de dünyadan sadece 604 ışık yılı uzaklıktadır. Fazla uzakta değildir yani. Işık hızıyla giden gemimizle 604 yılda Antares’e varabiliriz. Yani 12 nesil insanın ömrü ışık hızıyla giden gemilerde geçse, pat diye Antares’teyiz demektir. O kadar yakındır ki, şimdi dünyadan çıksak, 12. kuşaktan torunumuz akşam çayını Antares'in bir gezegeninde içebilir.
Evrenin bilinen en büyük yıldızı VY Canis Majoris ise bizim güneşimizden 7 trilyon kez daha büyük. Bu yıldız da dünyaya oldukça yakındır. 4900 ışık yılında gidilebilir. Yani dünyadan 4900X300 000*60*60*24*365 km. uzaklıktadır. Bu da 463 bin 500 rakamının yanına 16 tane daha sıfır koyuyoruz.
VY Canis Majoris dünyamıza yakındır diyoruz, çünkü;
Bizim güneşimizin Samanyolu galaksisinin merkezine uzaklığı 26 000 (yazıyla yirmialtıbin) ışık yılıdır. Yani dünyadan Samanyolu’nun merkezine ışık hızıyla 26 bin yılda gidebiliriz. Samanyolu galaksisinde 250 milyar ila 400 milyar arasında yıldız bulunduğu sanılıyor. Samanyolu galaksisinin çapı 100 000 ışık yılıdır. Yani ışık hızıyla giden gemimize atlayınca, 80 000 yıl gibi kısa bir süre de Samanyolu galaksisinin sınırlarından çıkabiliriz.
80 000 yıla bile uzay ölçülerine bakarak kısa bir süre diyoruz çünkü;
Uzay da Samanyolu gibi milyonlarca galaksi vardır. Samanyolu’na en yakın galaksi olan Andromeda’nın Samanyolu galaksisine uzaklığı 2,2 milyon ışık yılıdır.
Spitzer Uzay Teleskobundan ele edilen verilere göre, Andromeda 1 trilyon (yazıyla da 1 trilyon) yıldıza ev sahipliği yapmaktadır. Aklınız şaştı değil mi? Ama bu bizim galaksiye en yakın galaksi arkadaşlar. Daha bunun gibi ne galaksiler var?
Yukarıdaki fotoğraf Samanyolu galaksisinin 10 milyon ışık yılı uzaklıktan görünüşünü yansıtıyor.
Bu arada, dünya, güneş, Samanyolu ve diğer galaksiler de hızla yol almaktalar. Güneş, Samanyolu galaksisinde saatte 810 bin km, SamanyoluAndromeda galaksisine doğru 240 bin km, 'Local Group' adı verilen bizim sistemimiz Virgo kümesine doğru 2 milyon 770 bin km ve komple olarak Virgo sistemi de 'Great Attractor' adı verilen görünmeyen bir kümeye doğru 2 milyon 150 bin km ile hareket ediyor.
Şimdi sıkı durun, 26/01/2008 tarihinde ajanslardan şöyle bir haber geçilmiş;
Şili Katolik Üniversitesi gökbilimcilerinden Leopolde İnfante, yaptığı açıklamada, en uzak galaksinin 12,5 milyar yıl önce oluşurken yaydığı ışık sayesinde saptandığını söyledi. Gökbilimciye göre, `Aı68ozDı` adı verilen galaksi, Dünya`dan 240 milyar ışık yılı uzakta bulunuyor.
Bir noktaya dikkatinizi çekmeliyiz: Bu sadece bizim gözlemleyebildiğimiz en uzaktaki galaksidir. Ondan çok daha uzakta da galaksiler vardır. Tabii uzay ölçülerinde “uzak” ve “yakın” kavramlarının ne ifade ettiğini yinelemeye gerek duymuyoruz.